W dniu 8 listopada 2022 r. Rządowe Centrum Legislacji ogłosiło nowy projekt (datowany na dzień 28 października 2022 r.) ustawy o fundacjach rodzinnych.

 

Fundacja rodzinna – czym jest?

W odniesieniu do poprzedniego projektu ustawy z dnia 22 marca 2021 r. nowy projekt utrzymał podstawowe założenia konstrukcyjne fundacji rodzinnej, ale wprowadził także szereg zmian, które z całą pewnością zostaną bardzo dobrze przyjęte w środowiskach firm rodzinnych.

Tak w obecnym, jak i poprzednim projekcie ustawy, fundacja rodzinna jest osobą prawną, o specyficznie określonych celach działania, jakimi są:

• gromadzenie majątku,
• zarządzanie nim w interesie beneficjentów oraz
• spełnianie świadczeń na rzecz beneficjentów.

W projekcie nie wskazano wyraźnie, że podstawowym zadaniem fundacji rodzinnej powinna być ochrona posiadanego majątku przed utratą oraz zmniejszeniem wartości, ale jest oczywistym, że taki cel powinna ona także realizować.

Szczegółowy cel działania fundacji rodzinnej określać ma fundator w statucie (należałoby postulować aby w przypadku powołania fundacji w testamencie, określenie celu fundacji następowało także w testamencie), przy czym projektodawca pozostawia fundatorowi dużą swobodę w określeniu tych celów.

 

Fundator

Fundatorem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, która (według swojego uznania) przekaże cały majątek lub jego część fundacji. Fundacja może posiadać więcej niż jednego fundatora (z zastrzeżeniem fundacji ustanawianej w testamencie, jako że prawo polskie dopuszcza sporządzenie testamentu wyłącznie przez jednego spadkodawcę), przy czym fundatorzy wspólnie ustanawiający fundację rodzinną nie muszą być ze sobą spokrewnieni. W takim przypadku:

• wykonują oni prawa i obowiązki fundatora wspólnie,
• każda zmiana beneficjenta i jego uprawnień wymaga zgody wszystkich fundatorów,

przy czym postanowienia statutu mogą przewidywać odmiennie uregulowanie tej kwestii.

Prawa i obowiązki fundatora są niezbywalne, przy czym nowy projekt słusznie przewiduje możliwość rezygnacji z niektórych lub wszystkich uprawnień fundatora i upoważnienia innej osoby lub osób do ich wykonywania.

Fundacja rodzinna ma w założeniu zarządzać majątkiem w oparciu o mienie, które przekaże jej fundator lub darczyńcy (przy czym w tym przypadku projektodawca zrezygnował z ograniczenia kręgu podmiotów uprawnionych do dokonywania darowizn na rzecz fundacji, z uwagi na brak jakiegokolwiek ryzyka z tym związanego), lub które zostanie nabyte w okresie jej istnienia. Majątek ten ma w założeniu być źródłem realizacji określonych świadczeń (pieniężnych oraz niepieniężnych) na rzecz beneficjentów fundacji, które mogą polegać na przekazaniu beneficjentom określonych środków lub oddanie ich do korzystania, w tym w szczególności pokrywanie kosztów utrzymania, kształcenia, leczenia, czy też opieki.

Rezygnacja z zamkniętego katalogu podmiotów uprawnionych udzielania darowizny na rzecz fundacji, a także regulacja, że przez dokonanie darowizny darczyńca nie staje się fundatorem, może umożliwiać faktyczne przenoszenie majątku fundacji zagranicznych do Polski. Oczywiście taka decyzja wymagać będzie szczegółowej analizy, między innymi obejmującej opodatkowanie podatkiem od wyjścia w państwie rezydencji fundacji zagranicznej.

 

Majątek fundacji rodzinnej

Majątek wnoszony do fundacji rodzinnej przez fundatora tworzy fundusz założycielski fundacji, który nie może być niższy aniżeli 100.000 zł. Projektodawca nie uwzględnił jednocześnie słusznych postulatów aby określona minimalna wartość funduszu założycielskiego była wnoszona w środkach pieniężnych, aby zapewnić płynne funkcjonowanie fundacji rodzinnej po jej utworzeniu.

Ważną regulacją (stanowiącą novum w porównaniu do poprzedniego projektu) jest także to, że – co do zasady - fundacja rodzinna nie będzie mogła – po jej ustanowieniu – zwracać fundatorowi, w całości bądź w części, majątku do niej wniesionego.

 

Beneficjenci

Projekt w obecnym kształcie przewiduje, że beneficjentem fundacji może być wyłącznie osoba fizyczna (niekoniecznie spokrewniona z fundatorem), w tym także sam fundator, oraz organizacja pożytku publicznego.

W odróżnieniu od projektu z 22 marca 2021 r., który przewidywał, że statut będzie zawierał dane beneficjenta, grupy beneficjentów lub sposób jego określenia, zaś fundator mógł w każdym czasie dokonać zmiany w zakresie beneficjentów i przysługujących im świadczeń lub mienia polikwidacyjnego, nowy projekt zakłada, że:

• statut fundacji określać ma jedynie sposób określenia beneficjentów oraz
• zakres przysługujących im uprawnień, zaś
• wskazanie konkretnej osoby lub organizacji jako beneficjenta nastąpi na liście beneficjentów. Lista beneficjentów ma być sporządzona i aktualizowana przez zarząd fundacji.

Wobec takiej konstrukcji przepisów, oczywistym jest, że na etapie konstruowania statutu fundator może postanowić, że lista beneficjentów będzie poufna, w tym także dla innych beneficjentów, w kwestii powołania oraz zakresu przyznanych każdemu z nich uprawnień.

W porównaniu do projektu ustawy z dnia 22 marca 2021 r., który umożliwiał dokonywanie zmian w zakresie beneficjentów, przysługujących im świadczeń lub mienia polikwidacyjnego, obecny projekt nie zawiera takiej regulacji. Brak tej regulacji w połączeniu z elastycznymi zasadami konstruowania statutu fundacji, a ponadto możliwością zrzeczenia się niektórych lub wszystkich uprawnień fundatora, może umożliwić przyjęcie rozwiązania wyposażającego fundatora w prawo dokonywania zmian w zakresie beneficjentów i przysługujących im świadczeń, bez ograniczeń lub ze zdefiniowanymi przez niego ograniczeniami, albo wprost przeciwnie – pozbawiającym go tych uprawnień.

Kolejną istotną zmianą w porównaniu do poprzednio obowiązujących regulacji jest wyraźne wskazanie, że prawa i obowiązki beneficjenta są niezbywalne (przy czym nie dotyczy to istniejącej wierzytelności). Zrzeczenie się uprawień ma wymagać formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym pod rygorem nieważności.

Uprawnienia beneficjenta mogą być następujące:

• prawo do otrzymania świadczenia ze strony fundacji oraz mienia polikwidacyjnego,
• prawo do uzyskania informacji o działalności fundacji, w tym w szczególności prawo do wglądu do dokumentów fundacji oraz żądanie wyjaśnień od zarządu,
• prawo do zasiadania w organach fundacji.

Podkreślenia wymaga to, że o zakresie uprawnień przysługujących beneficjentowi rozstrzyga statut, co oznacza, że projekt nie wprowadza powszechnego katalogu uprawnień beneficjenta. Uprawnienia tego są kwestią indywidualną, związaną z danym beneficjentem lub (rzadziej) określoną ich kategorią. Tym samym, fundator może postanowić, że tylko określeni beneficjenci lub kategorie beneficjentów, będą uprawnieni do zasiadania w organach fundacji, dla przykładu w zgromadzeniu beneficjentów.

Projekt słusznie wprowadza zasadę, że zrzeczenie się wszystkich uprawnień beneficjentów oznacza utratę statusu beneficjenta.

 

Ład prawny w fundacji rodzinnej

Podstawowymi dokumentami wyznaczającymi ład prawny w fundacji mają być:

• akt założycielski albo testament,
• statut.

To w tych dokumentach mają być uregulowane wszystkie najistotniejsze kwestie związane z funkcjonowaniem fundacji oraz jej organów.

 

Organy fundacji rodzinnej

Organem zarządzającym fundacji ma być zarząd, który w założeniu ma odpowiadać za realizację celów fundacji, podejmowanie czynności związanych z zapewnieniem płynności finansowej i jej wypłacalności oraz tworzenie, prowadzenie i aktualizację listy beneficjentów, a ponadto realizację świadczeń przysługujących beneficjentowi.

W nowym projekcie projektodawca słusznie zrezygnował z wymogu aby członkowie zarządu zasiadający w zarządzie nie posiadali ponad połowy głosów w tym organie (co w połączeniu z zasadą jeden członek organu – jeden głos praktycznie oznaczało, że członkowie zarządu będący jednocześnie beneficjentami nie mogli stanowić więcej niż połowy składu tego organu).

Co do zasady, członkowie zarządu mają być powoływani przez fundatora, po jego śmierci zaś przez radę nadzorczą albo zgromadzenie beneficjentów, przy czym statut może te kwestie regulować odmiennie.

Członkowie zarządu mogą uzyskiwać wynagrodzenie z tytułu pełnionej funkcji, tylko w przypadku gdy zostało to uzgodnione (z fundatorem lub w uchwałach organów powołujących członka zarządu, na zasadach określonych statutem). W braku takiego uzgodnienia, członkom zarządu – zgodnie z postanowieniami nowego projektu – należy się jedynie zwrot kosztów związanych z udziałem w pracach zarządu.

Fakultatywnym organem nadzoru jest rada nadzorcza, niemniej jednak w przypadku gdy liczba beneficjentów przekracza 25 osób, ustanowienie rady nadzorczej jest obligatoryjne.

Rada nadzorcza ma pełnić funkcje nadzorcze w stosunku do zarządu, przy czym statut także i w tym przypadku może uprawnienia rady nadzorczej rozszerzyć, dla przykładu przewidując, że zarząd jest zobowiązany do uzyskania uprzedniej zgody rady nadzorczej na dokonanie określonych czynności. Mankamentem projektu jest  brak określenia konsekwencji dokonania takich czynności przez zarząd bez uzyskania omawianej zgody i w tym zakresie należałoby postulować zmianę projektu.

Zasady wynagradzania członków rady nadzorczej są analogiczne do zasad dotyczących członków zarządu.

 

Zgromadzenie beneficjentów

Zgromadzenie beneficjentów jest obligatoryjnym organem fundacji rodzinnej.

W organie tym uczestniczyć mają w założeniu jedynie ci beneficjenci, którym takie uprawnienie przyznano w statucie.

Zgromadzenie beneficjentów, co do zasady, zwoływane jest przez zarząd, z własnej inicjatywy, na żądanie któregokolwiek z beneficjentów lub też w przypadku nieobsadzenia zarządu – przez któregokolwiek beneficjenta, przy czym statut może to uprawnienie przyznać także innym osobom, w tym w szczególności radzie nadzorczej, beneficjentowi lub  beneficjentom w odpowiedniej liczbie.

Uchwał zgromadzenia beneficjentów wymagają w szczególności:

• rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności fundacji rodzinnej oraz sprawozdania finansowego fundacji rodzinnej za ubiegły rok obrotowy,
• udzielenie absolutorium członkom zarządu fundacji rodzinnej z wykonania przez nich obowiązków,
• podział i pokrycie wyniku finansowego netto,
• wybór firmy audytorskiej.

Projekt stanowi jednocześnie, że statut może do zgromadzenia beneficjentów delegować inne także sprawy fundacji rodzinnej. Postulować należałoby aby w podstawowym zakresie uprawnień zgromadzenia beneficjentów leżało także udzielanie absolutorium członkom rady nadzorczej w przypadku jej ustanowienia.

Uchwały zgromadzenia beneficjentów (podobnie jak zarządu oraz rady nadzorczej zapadają bezwzględną większością głosów), przy czym nowy projekt słusznie wprowadza zasadę braku wymogu kworum dla zgromadzenia beneficjentów (w odróżnieniu od posiedzeń zarządu i rady nadzorczej, które przewidują, że zdolność do podejmowania ważnych uchwał ma miejsce – po spełnieniu innych jeszcze wymogów, takich jak zwołanie posiedzenia z odpowiednim wyprzedzeniem  – jedynie w przypadku obecności co najmniej połowy członków danego organu).

 

Liczba głosów w organach fundacji rodzinnej

W odróżnieniu od rozwiązań proponowanych w projekcie 22 marca 2021 r. nowy projekt umożliwił rezygnację z zasady „jeden członek organu – jeden głos” we wszystkich organach fundacji rodzinnej, co stanowi z całą pewnością niezwykle korzystną zmianę, umożliwiającą utworzenie fundacji rodzinnej przez kilku fundatorów, wnoszących zróżnicowane aktywa majątkowe do takiej fundacji i  planujących powołanie różnej liczby beneficjentów.

 

Działalność gospodarcza fundacji rodzinnej

Nowy projekt także w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej przyniósł korzystną zmianę. O ile utrzymano zasadę nieprowadzenia przez fundację rodzinną działalności gospodarczej, o tyle umożliwiono jej prowadzenie w wąskim zakresie, dostosowanym do działalności fundacji o charakterze inwestycyjnym, takim jak: zbywanie mienia; najem, dzierżawa lub udostępnianie na innej podstawie mienia, którego fundacja jest właścicielem lub posiadaczem, przystępowaniu i uczestnictwie w spółkach handlowych (zatem w spółkach osobowych: jawnych, komandytowych, komandytowo-akcyjnych, spółkach kapitałowych: spółkach z o.o., akcyjnych i prostych spółkach akcyjnych), funduszach inwestycyjnych, spółdzielniach oraz tym podobnych podmiotach; nabywaniu i zbywaniu papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze, obrocie zagranicznymi środkami płatniczymi, udzielaniu pożyczek, czy w końcu prowadzeniu przedsiębiorstwa w ramach gospodarstwa rolnego.

Należy jednak pamiętać, że powyższy katalog jest katalogiem zamkniętym. Nie będzie zatem, dla przykładu, możliwe, prowadzenie przez fundację rodzinną działalności gospodarczej przy wykorzystaniu wniesionego do niej przedsiębiorstwa. Wstępnie przyjąć można, ze przedsiębiorstwo będzie mogło być wydzierżawione przez fundację rodzinną lub wniesione jako wkład niepieniężny do spółki prawa handlowego.

 

Opodatkowanie fundacji rodzinnej

Sposób opodatkowania fundacji rodzinnej będzie niewątpliwie jedną z tych okoliczności, która może przesądzić o popularności tej instytucji.

Wprowadzone w nowym projekcie rozwiązania przewidują: 

w odniesieniu do fundacji rodzinnej:

• wniesienie mienia do fundacji rodzinnej ma być neutralne podatkowo (nie podlega ani podatkowi dochodowemu ani podatkowi od czynności cywilnoprawnych), z tym zastrzeżeniem, że projektowane rozwiązania nie modyfikują zasad opodatkowania podatkiem VAT,
• fundacja rodzinna ma być objęta całkowitym zwolnieniem (podmiotowym) z podatku dochodowego od osób prawnych, bez względu na to z jakiego źródła otrzymuje przychody/dochody, za wyjątkiem opodatkowania świadczeń (pieniężnych lub niepieniężnych) przekazanych lub postawionych do dyspozycji beneficjentów,
• podatek dochodowy od świadczenia przekazanego lub postawionego do dyspozycji beneficjentom przez fundację rodzinną wynosić ma 15 % wartości tego świadczenia,
• podatek ten fundacja powinna rozliczyć w terminie do 20-go dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym świadczenie to zostało przekazane lub postawione do dyspozycji beneficjentów;

w odniesieniu do beneficjentów:

• nabycie rzeczy lub praw majątkowych jako świadczenia od fundacji rodzinnej lub mienia polikwidacyjnego tej fundacji rodzinnej, jest wyłączone od opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn, o ile oczywiście nabycie następuje na podstawie tytułu określonego w ustawie o spadkach i darowiznach,
• nabycie przez beneficjentów świadczeń oraz mienia polikwidacyjnego fundacji jest opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych, przy czym stawka podatku zależeć będzie od stopnia pokrewieństwa beneficjenta i fundatora, i tak
• zwolnione od podatku dochodowego od osób fizycznych mają być przychody beneficjentów należących do tzw. „grupy zero” (to jest małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochy),
• przychody wszystkich pozostałych beneficjentów mają być opodatkowane podatkiem dochodowym w stawce 15% .

Pomimo tego zatem, że deklarowaną intencją projektodawcy nie jest optymalizacja podatkowa, to w przypadku świadczeń od fundacji rodzinnej lub mienia polikwidacyjnego tej fundacji wypłacanego beneficjentom z kręgu najbliższej rodziny, zaproponowane rozwiązania są niewątpliwie bardzo atrakcyjną propozycją.

 

Zachowek

Rozwiązania dotyczące zachowku są kolejną kwestią, która może zadecydować o porażce lub sukcesie projektowanych rozwiązań.

Projektodawca, wbrew sugestiom pochodzącym z niektórych środowisk, nie zdecydował się na wyłączenie prawa do zachowku w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej, podjął jednak próbę modyfikacji obecnie obowiązujących reguł odpowiedzialności za zachowek.

I tak, katalog źródeł zaspokojenia zachowku został poszerzony o świadczenie od fundacji rodzinnej i mienie polikwidacyjne fundacji, przekazane uprawnionemu do zachowku. Wprowadzono nowe zasady przedawnienia, zgodnie z którymi roszczenie przeciwko fundacji rodzinnej obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanego funduszu założycielskiego i przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanego mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej przedawni z upływem lat pięciu od dnia otwarcia spadku. Projekt zakłada także, że przy obliczaniu zachowku wartość funduszu założycielskiego wniesionego do fundacji przed więcej niż dziesięciu laty licząc od dnia otwarcia spadku nie będzie doliczana do spadku, chyba że fundacja rodzinna będzie spadkobiercą. Zmieniona została także zasada jednorazowego i natychmiastowego wypłacenia zachowku, na rzecz prawa obowiązanego do zaspokojenia zachowku żądania odroczenia terminu płatności, rozłożenia na raty, a w wyjątkowych przypadkach – także obniżenia jego wysokości.

Korzystnym rozwiązaniem przyjętym w nowym projekcie ustawy jest bez wątpienia wprowadzenie prawa do zrzeczenia się dziedziczenia prawa do zachowku w całości lub części. Takie rozwiązanie stwarza szansę na uzgodnienie zasad sukcesji z osobami uprawionymi do zachowku (a zatem którzy byliby powołani do dziedziczenia z ustawy w przypadku śmierci spadkodawcy) w sposób przyznający im status beneficjenta z określonymi uprawnieniami, w zamian za co zrzekaliby się oni roszczeń o zachowek.

 

Podsumowanie

Nowy projekt ustawy o fundacji rodzinnej pomimo tego, że niewątpliwie wymaga jeszcze doprecyzowania lub zmiany określonych zawartych w nim propozycji, jest z pewnością ważnym krokiem we właściwym kierunku i istotnie przybliża wprowadzenie do polskiego porządku prawnego instytucji umożliwiającej polskim przedsiębiorcom zaplanowanie i przeprowadzenie skutecznego procesu sukcesyjnego.

Ustawa antylichwiarska w brzmieniu uchwalonym przez Sejm, na poziomie regulacji dotyczących limitów kosztów pozaodsetkowych, jawnie dyskryminuje instytucje płatnicze, a faworyzuje banki i SKOK-i, podczas gdy pod tym względem sytuacja obu tych kategorii podmiotów powinna być zrównana.

 

W następstwie przeoczenia przez Ustawodawcę, iż karty kredytowe od dłuższego już czasu wydawać mogą nie tylko banki i SKOK-i (ale też KIP/MIP), oraz nieodpowiedniego zredagowania i umiejscowienia w UKK zwolnienia od wymogu stosowania nowych przepisów KC limitujących koszty pozaodsetkowe (które to przepisy wg zamysłu autorów projektu miały dotyczyć tylko podmiotów nieregulowanych) Sejm uchwalił ustawę w brzmieniu mającym taki skutek, że:

1. bankowe karty kredytowe nie są objęte wymogiem stosowania limitów kosztów pozaodsetkowych - ani tych z UKK, ani tych z KC (i jest to zrozumiałe biorąc pod uwagę zarówno problem z zaaplikowaniem tych limitów do odnawialnych produktów kredytowych, jak, iż są to podmioty nadzorowane)
2. pozabankowe karty kredytowe wręcz przeciwnie - o ile ww. błąd nie zostanie naprawiony, KIP/MIP wydające takie karty będą musiały stosować limity kosztów pozaodsetkowych - i to nawet nie te z UKK, lecz te skrajnie restrykcyjne z KC.

Dokładnie rzecz ujmując, takie działanie przepisów ustawy wynika z tego, że:

• nowe regulacje KC (art. 720²) nakazują stosować przewidziane tam limity kosztów pozaodsetkowych pożyczki (maksymalnie 25% całkowitej kwoty pożyczki) „Jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej”,
• przepisem szczególnym przewidującym inne limity (wyższe - dotychczas maksymalnie 100%, a odtąd 45%) jest art. 36a UKK, jednak on od początku swego istnienia nie znajduje zastosowania do kart kredytowych na mocy art. 36d UKK,
• brak jest przepisu szczególnego przewidującego wyłączenie ww. limitów z KC dla KIP/MIP (wyłączenie takie zostało natomiast - po uwagach ZBP do pierwotnego projektu ustawy - wprowadzone dla banków wraz z przepisem nakazującym jego odpowiednie stosowanie do SKOK-ów)
• stanu tego nie zmienia zwolnienie od limitów z KC wprowadzane do UKK ponieważ - po pierwsze - wprowadza się je (jako nowy ust. 4) w art. 36a tej ustawy, zaś artykułu tego w całości nie stosuje się do kart kredytowych, a po drugie - zwolnienie to jest adresowane wyłącznie do instytucji pożyczkowych, natomiast z ich grona ustawa wyłącza KIP/MIP.

W tej sytuacji można uznać, że ustawa antylichwiarska dyskryminuje instytucje płatnicze, a preferuje banki i SKOK-i, co na gruncie uzasadnienia jej projektu nie wydaje się być zabiegiem zamierzonym. Restrykcyjne limity kosztów na gruncie KC miały bowiem z założenia objąć wyłącznie podmioty nienadzorowane, o czym świadczy m.in. następujący fragment uzasadnienia: „W stosunku do rozwiązań przyjętych w przepisach o kredycie konsumenckim, pożyczka udzielana na podstawie Kodeksu cywilnego będzie z jednej strony mniej opłacalna pożyczkodawcy, a z drugiej strony mniej kosztowna dla pożyczkobiorcy, niż pożyczki udzielane w ramach ściśle regulowanej działalności gospodarczej. Różnica ta jest uzasadniona zarówno względami ekonomicznymi związanymi z koniecznością poniesienia dodatkowych kosztów związanych z działalnością gospodarczą i spełnianiem wymogów stawianych przez nadzór, jak i dalej idącymi standardami w zakresie bezpieczeństwa obrotu, jakie gwarantują podmioty profesjonalne (np. w ramach obowiązków informacyjnych, czy ochroną przed udzieleniem pożyczek osobom niewypłacalnym).”

W tym stanie rzeczy konieczna wydaje się senacka poprawka - albo polegająca na wprowadzeniu do ustawy o usługach płatniczych analogicznego wyłączenia jak wprowadzane w prawie bankowym, albo na zmianie lokalizacji i brzmienia wyłączenia wprowadzanego do UKK (tak, aby dotyczyło również kart kredytowych i to wydawanych przez wszystkich kredytodawców, a nie tylko przez instytucje pożyczkowe w nowym rozumieniu).

Inaczej ustawa będzie w tym zakresie niekonstytucyjna, naruszając m.in. art. 32 Konstytucji RP.

W dniu 13 października 2022 r. wejdzie w życie największa nowelizacja Kodeksu spółek handlowych od czasu jego uchwalenia w 2020 r. Zmiany dotyczą wielu aspektów funkcjonowania spółek kapitałowych, wprowadzają regulacje dotyczące funkcjonowania grup spółek i możliwości wydawania wiążących poleceń przez spółkę dominującą spółce lub spółkom zależnym, modyfikują lub doprecyzowują zasady odpowiedzialności członków organów, istotnie rozszerzając zakres obowiązków informacyjnych zarządu spółki akcyjnej, sankcjonując ich nieprzestrzeganie. Zmiany wpływają także na zakres uprawnień organów nadzoru, jak również modyfikują sposób liczenia kadencji organów.

 

Wprowadzane zmiany wymagają szczegółowego zapoznania się z nimi, dostosowania sposobu działania zarządów oraz organów nadzoru do zmienionych przepisów w celu uniknięcia dotkliwych sankcji, a ponadto przeanalizowania dokumentacji korporacyjnej spółek w celu dokonania zmian w ich treści i adaptacji do nowych przepisów.

 

Poniżej przedstawiamy usystematyzowane zestawienie poszczególnych zmian dotyczących spółek kapitałowych.

 

I. Zmiany w spółkach kapitałowych (wszystkich):
• wprowadzono regulacje dotyczące grupy spółek, tzw. holdingów faktycznych, czyli spółek, między którymi powstał stosunek dominacji i zależności, przewidziano m.in. następujące rozwiązania:
- uprawnienie spółki dominującej do wydania wiążącego polecenia spółce zależnej dotyczącego prowadzenia spraw spółki;
- instytucję przymusowego odkupu udziałów/akcji wspólników/akcjonariuszy przez spółkę dominującą;
- instytucję przymusowego wykupu udziałów/akcji wspólników/akcjonariuszy przez spółkę dominującą;
- odpowiedzialność odszkodowawczą spółki dominującej wobec spółki zależnej oraz wobec wspólników/akcjonariuszy i wierzycieli spółki zależnej.
• rozszerzono katalog przestępstw, za których prawomocne skazanie dyskwalifikuje sprawowanie funkcji członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, likwidatora i prokurenta;
• doprecyzowano zakres przedmiotowy i podmiotowy obowiązków informacyjnych wobec rady nadzorczej, zastrzegając także rygor odpowiedzialności karnej na wypadek ich niewykonania;
• wprowadzono obowiązek rady nadzorczej (oraz dyrektorów niewykonawczych w prostej spółce akcyjnej) składania zgromadzeniu wspólników/walnemu zgromadzeniu pisemnego sprawozdania z działalności rady nadzorczej;
• wprowadzono obowiązek rady nadzorczej/komisji rewizyjnej oraz rady dyrektorów, zawiadomienia kluczowego biegłego rewidenta przeprowadzającego badanie sprawozdania finansowego spółki o posiedzeniu tych organów obejmującym ocenę i sporządzenie sprawozdań;
• wprowadzono uprawnienie rady nadzorczej (a w przypadku spółki z o.o., możliwość zastrzeżenia takiego uprawnienia w umowie spółki) do podjęcia uchwały w sprawie zbadania na koszt spółki określonej sprawy dotyczącej działalności spółki lub jej majątku, przygotowania określonych analiz oraz opinii przez wybranego doradcę (doradca rady nadzorczej);
• doprecyzowano uprawnienie wspólnika/akcjonariusza do żądania kopii sprawozdania zarządu z działalności spółki, sprawozdania finansowego, sprawozdania rady nadzorczej lub sprawozdania z badania;
• rozszerzono zakres danych obligatoryjnie podawanych w oznaczeniach pism spółek kapitałowych (tzw. firmówkach) o grupę spółek, do której spółka należy.

 

II. Zmiany w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością oraz w spółce akcyjnej:
• doprecyzowano zakres odpowiedzialności wobec spółki członka zarządu oraz rady nadzorczej, wskazując, że członek zarządu oraz rady nadzorczej przy wykonywaniu swoich obowiązków powinien dokładać staranności wynikającej z zawodowego charakteru działalności, dochować lojalności wobec spółki, a także nie ujawniać tajemnic spółki nawet po wygaśnięciu mandatu, jednakże jednocześnie zastrzeżono, że członek organu nie narusza obowiązku dołożenia staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności, jeżeli postępując w sposób lojalny wobec spółki, działa w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, w tym na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny (tzw. business judgement rule);
• przewidziano możliwość ustanowienia przez radę nadzorczą doraźnego lub stałego komitetu rady nadzorczej;
• zastrzeżono, że kadencję członków organów oblicza się w pełnych latach obrotowych, przy czym zasada obejmuje także mandaty istniejące w chwili wejścia w życie ustawy.

 

III. Zmiany w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością:
• uregulowano kwestię sposobu zwoływania i przebiegu posiedzeń organu nadzoru;
• rozstrzygnięto, że uchwały zarządu należy protokołować oraz doprecyzowano treść protokołu;
• doprecyzowano obowiązek protokołowania uchwał rady nadzorczej oraz rozstrzygnięto, że głosowania rady nadzorczej są zasadniczo jawne, a także że uchwały zasadniczo zapadają bezwzględną większością głosów.

 

IV. Zmiany w spółce akcyjnej:
• nałożono na zarząd obowiązek udzielania, bez dodatkowego wezwania, radzie nadzorczej informacji o uchwałach zarządu i ich przedmiocie, sytuacji spółki, postępach w realizacji wyznaczonych kierunków rozwoju działalności spółki, transakcjach oraz innych zdarzeniach lub okolicznościach, które istotnie wpływają lub mogą wpływać na sytuację majątkową spółki, a także zmianach uprzednio udzielonych radzie nadzorczej informacji;
• wprowadzono wymóg uzyskania zgody rady nadzorczej na zawarcie przez spółkę ze spółką dominującą, spółką zależną lub spółką powiązaną niektórych transakcji;
• rozstrzygnięto konsekwencje sprzeczności interesów spółki z interesami członka rady nadzorczej lub osoby z katalogu osób z nim powiązanych;
• doszczegółowiono zasady zwoływania i przebiegu posiedzeń organu nadzoru;
• rozstrzygnięto, że głosowania rady nadzorczej są jawne;
• doprecyzowano wymaganą treść protokołu uchwały zarządu oraz z posiedzenia rady nadzorczej.

 

V. Zmiany w prostej spółce akcyjnej:
• Doprecyzowano wymaganą treść protokołu uchwały organu.

 

Zespół KLP

Początek 2020 roku to nowe obowiązki dla wszystkich spółek akcyjnych i komandytowo-akcyjnych, związane z wejściem w życiem ustawy z dnia 30 sierpnia 2019 roku o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja wprowadza obowiązek dematerializacji akcji, które utracą dotychczasową formę dokumentu i będą miały wyłącznie formę zapisu cyfrowego w systemie teleinformatycznym.

Mimo pojawiania się kolejnych restrykcyjnych regulacji prawnych dotyczących funkcjonowania ryku finansowego, jak również większej aktywności odpowiednich służb inspirowanej tzw. aferą Amber Gold, mass media coraz częściej donoszą o przypadkach nierzetelnych emitentów instrumentów finansowych i ich dystrybutorów oraz problemach z dochodzeniem roszczeń przez poszkodowanych nabywców tych instrumentów (obligacji, certyfikatów inwestycyjnych). Najbardziej rozpoznawalnymi przykładami takich emitentów są w ostatnim czasie GetBack S.A. oraz fundusze inwestycyjne W Investments.

Zmiany, wchodzące w życie z dniem 1 stycznia 2018 r. są wynikiem implementacji dyrektywy ATAD2 mającej zapobiegać unikaniu opodatkowania. Zostały wprowadzone ustawą z dnia 27 października 2017 roku.

Rozporządzenie MAR.

W ramach praktyki rynku kapitałowego, doradztwa regulacyjnego i bieżącej obsługi spółek giełdowych, ich akcjonariuszy i członków organów świadczymy m.in. usługi związane z obowiązkami informacyjnymi spółek publicznych. W szczególności doradzamy przy tworzeniu i wdrożeniu rozwiązań dostosowujących wewnętrzne regulacje i praktykę spółek do zmian w otoczeniu prawnym wynikających z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wykorzystywania informacji poufnych i manipulacji na rynku - tzw. Rozporządzenie MAR, jak też dyrektywy w sprawie harmonizacji wymogów dot. przejrzystości informacji o emitentach, dyrektywy Transparency II i innych aktów regulujących obowiązki informacyjne spółek notowanych na rynku regulowanym, ich akcjonariuszy i członków organów.

Z dniem dzisiejszym co do zasady wchodzi w życie ustawa z dnia z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz.U. z 2015 r. poz. 478). Wprawdzie istotna grupa jej przepisów, nadająca nowy kształt systemowi wsparcia energii wytwarzanej ze źródeł odnawialnych, nabierze mocy dopiero poczynając od dnia 1 stycznia 2016 r., niemniej jednak już w chwili obecnej wywiera ona istotne skutki prawne dla branży energetycznej.

W dniu 15 stycznia 2015 r. Rada Ministrów skierowała do uzgodnień publicznych projekt ustawy o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych oraz niektórych innych ustaw.

Już wkrótce opublikujemy alerty prawne przygotowane przez Kancelarię Krzyżagórska Łoboda & Partnerzy.